Rok 2023 wyznaczył rocznicę szczególną – 29 października Turcja świętuje sto lat ustanowienia Republiki. Święto Republiki uważane jest za najważniejsze święto narodowe. Choć niektórzy twierdzą, że historia Turcji zatacza koło, nikt nie kwestionuje faktu, że powstanie Republiki jest swoistym fenomenem. Rozmach z jakim przeprowadzono zmiany ustrojowe oraz reformy oddziałujące na wszystkie dziedziny życia budzi podziw nawet z perspektywy dzisiejszych czasów. Sprawdźmy, jak wygląda program tegorocznych obchodów tego święta. 

Rys historyczny

Imperium Osmańskie przystąpiło do I wojny światowej po stronie państw centralnych. W wyniku podpisania traktatu z Sèvres w 1920 roku doszło do zajęcia i podziału części terytoriów należących do Turcji osmańskiej. Zgodnie z postanowieniami z Mudros, sułtan wydał rozkaz demilitaryzacji sił wojskowych i w tym celu wysłał Mustafę Kemala do Samsunu. Mustafa Kemal zdecydował sprzeciwić się rozkazowi sułtana i 19 maja 1919 roku przypłynął do Samsunu z myślą wszczęcia walk przeciw okupantom. Mobilizując dawne formacje ochotników oraz ludność cywilną rozpoczął wojnę narodowowyzwoleńczą. Trwające do 1923 roku zmagania uczyniły Mustafę Kemala symbolem walki o niepodległość Turcji i wzorem patriotyzmu. Wcześniej pojęcie to było nieznane wśród Turków. W wyniku prowadzonej kontrofensywy udało się wytyczyć granice, które później, poprzez starania dyplomatyczne współpracowników Kemala, zostały potwierdzone traktatem pokojowym w Lozannie.

Proklamowanie Republiki

29 października 1923 roku Zgromadzenie Narodowe proklamowało Republikę Turcji, a na jej prezydenta wybrano Mustafę Kemala, który później przybrał nazwisko Atatürk. Konsekwencją wprowadzenia republiki było zniesienie kalifatu oraz zmuszenie członków rodziny sułtańskiej do opuszczenia kraju. Rozpoczęto okres intensywnych reform, których podstawowym celem było dążenie do laicyzacji państwa.

Od czasu ogłoszenia Republiki Turcji i wprowadzenia ustroju republikańskiego Turcja oficjalnie nosi nazwę Türkiye Cumhuriyeti. Samo słowo cumhuriyet (republika) wywodzi się z języka arabskiego, w którym ma postać cumhur i oznacza „ludzi”, „zbiorowość”, „lud”. Termin ten przeszedł do języka osmańskiego w postaci cumhuriyet. Warto wspomnieć, że zanim zaczęto używać nazwę Türkiye Cumhuriyeti, już wcześniej termin cumhuriyet stosowano w nazewnictwie innych republik, na przykład dla Polski.

Tradycja przede wszystkim 

Chociaż Republika została proklamowana w 1923 roku, dzień 29 października obchodzi się jako święto narodowe dopiero od 1925 roku. Od tej pory główne obchody z udziałem najwyższych władz państwowych odbywają się w Ankarze. Współcześnie naród turecki tłumnie uczestniczy w oficjalnych uroczystościach w Mauzoleum Atatürka (tur. Anıtkabir), które później kontynuowane są w centrum miasta. Głównymi arteriami stolicy przechodzi przemarsz oddziałów reprezentacyjnych oraz grup rekonstrukcyjnych. Defiladzie (tur. geçit töreni) towarzyszy gra Tureckiej Orkiestry Wojskowej ubranej w tradycyjne stroje z różnych okresów historycznych. 

Program tegorocznych obchodów

Stulecie powstania Republiki jest doskonałą okazją do spotkań, prelekcji oraz wydarzeń kulturalnych z udziałem dorosłych i dzieci. Najwięcej wydarzeń ma miejsce w tygodniu poprzedzającym rocznicę, jednak przygotowania do obchodów zaczęły się znacznie wcześniej. W ramach 100-lecia Republiki państwowa telewizja oraz nadawca radiowy TRT zapowiedziały emisję audycji przedstawiających historię powstania Republiki oraz związanych z nią postaci. 

W stolicach tureckich prowincji odbywają się koncerty tureckich artystów. Ulice od tygodni zdobią się flagami, a władze największych przedsiębiorstw publikują życzenia okraszone pochwałami wielkości i niezłomności państwa tureckiego. 

W tym roku władze stolicy znacznie urozmaiciły program obchodów z okazji Święta Republiki. W Ankarze, oprócz corocznej defilady, przygotowano bogaty program wydarzeń sportowych i kulturalnych z udziałem zagranicznych gości. Na 29 października zaplanowano również tradycyjny przemarsz z pochodniami (tur. meşaleli yürüyüş), który zakończy się koncertem tureckiej piosenkarki Candan Erçetin. 

Plan obchodów 100. rocznicy proklamowania Republiki przygotowany przez władze Ankary

 

Historia i nowoczesność

Obchody w Stambule będą mieć wyjątkowo nowoczesny charakter. Podobno przewidziane wydarzenia wykorzystują najnowsze możliwości technologii. Za pomocą wystaw cyfrowych i trójwymiarowych pokazów przybliżone zostaną osiągnięcia Turcji na przestrzeni ostatnich stu lat. 29 października relacje z obchodów 100. rocznicy powstania Republiki z różnych miejsc Turcji będą przez cały dzień transmitowane na ekranach LED rozmieszczonych na doku, który tryumfalnie przepłynie po Cieśninie Bosfor. Wielu atrakcji należy spodziewać się również w Centrum Kulturalnym im. Atatürka (tur. Atatürk Kültür Merkezi). Wieczorem miasto zachwyci instalacjami świetlnymi. Na fasadach budynków historycznych rozbłysną kolorowe Iluminacje, a nad Bosforem będzie można podziwiać niecodzienny pokaz sztucznych ogni. Widzom zostaną zaprezentowane specjalne wizualizacje wyświetlane za pośrednictwem drona. Jeśli wierzyć zapowiedziom, tego dnia historia spotka się z nowoczesnością.

Co na to Atatürk?

Setna rocznica to również okazja do refleksji i przemyśleń odnośnie osiągnięć Republiki. Trwają dyskusje na temat obecnej sytuacji Turcji oraz narodowej tożsamości Turków. Zwolennicy świeckiego państwa wykorzystują tę sposobność, by przypomnieć, czym jest kemalizm i jakie są jego podstawowe założenia. W ciągu ostatnich miesięcy zrealizowano różnego rodzaju kampanie promujące wartości patriotyczne. Aby dotrzeć do jak najszerszych kręgów, pomysłodawcy uciekali się do różnych, często bardzo komercyjnych rozwiązań. Dla przykładu, jedna z popularnych tureckich marek odzieżowych wypuściła kolekcję ubrań w tureckich barwach narodowych. Główną inspirację stanowiły symbole narodowe oraz cytaty z pierwszego prezydenta Turcji. Swoją drogą, ciekawe, co dziś powiedziałby Turkom Mustafa Kemal Atatürk…

Kolekcja ubrań z okazji 100. rocznicy powstania Republiki Turcji

 

Cumhuriyet Bayramınız Kutlu Olsun!

Zespół Lisan już dziś składa Turcji i jej Obywatelom najserdeczniejsze życzenia z okazji 100. rocznicy powstania Republiki. Z ciekawością będziemy obserwować wydarzenia następnych stu lat. Obiecujemy nieprzerwanie zarażać pasją do języka tureckiego, a Turcji życzymy, żeby dbała o przyszłość następnych pokoleń i z dumą pielęgnowała swoją kulturę, język i historię.