26 sierpnia 2019
Wiedzieć albo i znać, oto jest pytanie
Tanımak (-i) używamy wtedy, gdy kogoś bądź coś znamy, rozpoznajemy albo przyznajemy, natomiast bilmek (-i) służy do stwierdzania, że wiemy, zrozumieliśmy albo coś bądź kogoś za takiego a nie innego uznajemy.
W tureckiej kuchni…
… czekają na nas nie tylko nieziemskie smakołyki, ale i cała rodzina nie do końca intuicyjnych wyrażeń. Zacznijmy od najważniejszego posiłku dnia, czyli śniadania.
Otóż śniadania się nie je, o nie! Można je tylko robić, odprawiać (kahvaltı yapmak albo kahvaltı etmek), co nie zdziwi zresztą wszystkich tych, którym już udało się kiedyś trafić do Turcji. Prawdziwe tureckie śniadanie jest bowiem złożonym rytuałem, podczas którego nie może zabraknąć herbaty, chleba, rozmów i całej masy maleńkich miseczek, z których dobieramy sobie interesujące nas składniki. Następnym razem, kiedy znajomy spyta Was“kahvaltı ettin mi?’’ (jadłeś/-aś śniadanie?), wiedzcie, że nie jest to kwestia lekkiego kalibru.
To teraz kolejna sprawa. Dlaczego w Turcji zupę się pije (çorba içmek), a nie je? Być może dlatego, że w większości polskich zup pływają ziemniaki i inne warzywa, czasem mięso, makaron, ryż, co tylko przyjdzie Wam do głowy, a te tureckie, choć smaczne, są przeważnie mocno wodniste. Kto nie kosztował nigdy zupy soczewicowej, mercimek çorbasıniech koniecznie tadına baksın (“spojrzy na jej smak”, czyli po prostu spróbuje)!
Nie do końca związaną z kuchnią, ale na pewno z piciem jest kwestia palenia papierosów. Piciem? Jakim piciem? Jak można sigara içmek (pić papierosy)? Cóż, wystarczy sobie przypomnieć, że zanim zjawiły się pety, mieszkańcy Anatolii zażywali odpoczynku ćmiąc z wodnych fajek, co zresztą, mimo hegemonii papierosów, zdarza im się robić i dziś.
Razem z, niestety, papierosami, nieodłączną częścią tureckiego życia jest herbata. Kto nie wypije co najmniej kilku szklaneczek tego bursztynowego napoju, tego dzień nie może zostać uznanym za spełniony. Ale czy wiecie, jak taką herbatę zaserwować? I nie, tym razem nie chodzi nam ani o obsługę çaydanlıka i to, żeby napar był wystarczająco mocny. Otóż, po tym jak już zaparzymy ten niezwykły napój (çay demlemek), musimy go jeszcze przelać, a to robimy zazwyczaj, gdy ktoś powie nam çay koy, czyli dosłownie “połóż herbatę”. Kiedy zaś płynu w szklaneczce zacznie ubywać, możemy go co najwyżej “odświeżyć”(tazelemek), a nie, jak w Polsce, dolać.
Skoro zaś już zaczęliśmy pić herbatę, to może po kilku szklaneczkach dobrze byłoby osłodzić sobie życie odrobiną baklawy, do której przygotowania jakaś pani domu o poranku pracowicie “otwierała ciasto” (hamur açmak), tzn. rozwałkowywała je. A jak tu powiedzieć, że do herbaty zajadamy się syropowym szaleństwem? Nic prostszego jak stwierdzić baklava eşliğinde çay içiyoruz, czyli “pijemy herbatę w towarzystwie baklawy”. Miejmy nadzieję, że ich smak trafi w Wasz gust – hoşunuza gider.
Zaś kiedy już zabierzemy się za porządki po posiłku, pamiętajmy, że ze stołu niczego nie sprzątamy ani nie chowamy do szafek, my po prostu sofra kaldırıyoruz (zabieramy stół) i yemekleri dolaba kaldırıyoruz (zabieramy jedzenie do szafki).
A na Was jakie pułapki zastawił turecki w codziennym życiu? Nie zapomnijcie podzielić się z nami doświadczeniami 😉
Anna Banasiak
Lista wyrażeń:
bilmek (-i) – wiedzieć, uznawać
çay demlemek – zaparzać herbatę
çay koymak (-a) – nalewać herbatę
çayı tazelemek (-a) – dolewać herbatę
çorba içmek – jeść zupę
dolaba kaldırmak (-i) – chować do szafki
eşliğinde (-in) – z, przy (np. przy ciasteczkach)
hamur açmak – rozwałkowywać ciasto
hoşuna gitmek – podobać się, zasmakować (uwaga: w miejscu pogrubionego tekstu znajduje się sufiks dzierżawczy odpowiadający osobie, której coś się spodobało, np. bu baklavanın tadı hoşuma gitti – smakowała mi ta baklawa).
kahvaltı etmek/kahvaltı yapmak – śniadać (któż to pamięta takie czasowniki)
sigara içmek – palić papierosy
sofra kaldırmak – sprzątać ze stołu
tadına bakmak (np. baklavanın tadına bakmak) – próbować potrawy (np. spróbować baklawy)
tanımak (-i) – znać. rozpoznawać, przyznawać
Więcj wartościowych treści o Turcji i tureckim znajdziesz na: