Nardugan: zapomniane tureckie święto
Choć współczesna Turcja kojarzy się głównie z tradycjami islamskimi, jej korzenie kryją bogate dziedzictwo przedislamskich wierzeń i zwyczajów. Jednym z takich fascynujących świąt jest Nardugan – uroczystość obchodzona w czasie zimowego przesilenia, która symbolizuje odrodzenie światła i triumf życia nad ciemnością. Towarzyszy jej postać Ayaz Ata, który przynosi radość oraz głębsze przesłanie.
Nardugan: Święto narodzin światła
Nazwa „Nardugan” pochodzi od tureckich słów „nar” (słońce, światło) i „dugan” (narodziny), co tłumaczy się jako „narodziny światła”. To starożytne święto wywodzi się z czasów, gdy ludy tureckie zamieszkiwały stepy Azji Środkowej i żyły w harmonii z naturą, śledząc jej cykle i zmiany.
Zimowe przesilenie miało w ich kulturze ogromne znaczenie – oznaczało przełom, gdy najdłuższa noc w roku kończyła się, a dni zaczynały się wydłużać. Był to moment triumfu światła nad ciemnością, nadziei na lepszy czas oraz zapowiedzi odradzającej się wiosną natury.
Centralnym elementem wierzeń związanych z Narduganem było mityczne Drzewo Życia – Akçam, czyli „biała sosna”. Wierzono, że na jego szczycie podczas przesilenia rodzi się nowe światło, przynosząc światu energię i życie. Na znak wdzięczności ludzie ozdabiali drzewa, zawieszając na nich symbole szczęścia i pomyślności.
Ayaz Ata: Zimowy mędrzec i duch hojności
Z Narduganem wiąże się także postać Ayaz Ata, czyli starca, który symbolizuje chłód, mądrość i dobroć. W języku tureckim „ayaz” oznacza mroźne powietrze, a „ata” to określenie ojca, przodka – osoby godnej szacunku. W mitologii ludów tureckich uważany jest też za boga chłodu.
Ayaz Ata w ludowych opowieściach przedstawiany jest jako wędrowiec, który przemierza świat w najzimniejszą noc roku, przynosząc błogosławieństwa i przypominając ludziom o znaczeniu hojności, życzliwości oraz troski o innych. Jest to postać bliska naturze, która inspiruje do refleksji nad harmonią życia, zmianami w przyrodzie i wdzięcznością za to, co mamy.
Dzieci uwielbiały Ayaz Ata, ponieważ według legend zostawiał drobne prezenty – owoce, orzechy lub inne symbole szczęścia. Jednak jego główną misją nie były podarunki materialne, lecz zachęcanie do duchowego odrodzenia i dzielenia się dobrem z innymi.
Jak obchodzono Nardugan?
Święto Nardugan było pełne radości i wspólnego celebrowania. Ludzie spotykali się w grupach, by śpiewać, tańczyć i dziękować za miniony rok. Na znak odrodzenia światła dekorowano drzewa, które miały symbolizować Drzewo Życia. Każda ozdoba lub wstążka zawieszana na gałęziach miała przynosić szczęście, zdrowie lub pomyślność w nadchodzącym roku.
Kolejnym ważnym elementem Narduganu było dzielenie się jedzeniem i podarunkami. Ludzie wymieniali się drobnymi upominkami – były to symbole miłości i pamięci, które miały wzmacniać więzi w społeczności. Podczas uczt przygotowywano specjalne potrawy, mające zapewnić dostatek i szczęście.
Święto było także okazją do refleksji – na wzór Ayaz Ata przypominano sobie o znaczeniu mądrości, pokory wobec natury i bliskości z innymi ludźmi.
Nardugan we współczesnych czasach
Dziś święto Nardugan nie jest powszechnie obchodzone. Jego tradycje stopniowo zanikały po przyjęciu islamu przez ludy tureckie, który zastąpił dawne wierzenia nowymi praktykami religijnymi. Jednak niektóre elementy tych obrzędów przetrwały w kulturze ludowej.
Dekorowanie drzew, wymiana podarunków czy celebrowanie zimowego przesilenia można odnaleźć w różnych zakątkach świata, co wskazuje, że zwyczaje Narduganu miały wpływ na inne kultury. Nawet współczesna choinka może mieć swoje korzenie w mitycznym Akçam.
W ostatnich latach w Turcji i krajach Azji Środkowej podejmuje się próby przywrócenia pamięci o Narduganie jako części dziedzictwa kulturowego. To święto, choć dawne, ma uniwersalne przesłanie – o odradzaniu się światła, cykliczności życia i wartości wspólnoty.
Dlaczego warto przypomnieć sobie o Narduganie?
W czasach, gdy komercjalizacja świąt często przyćmiewa ich głębszy sens, Nardugan przypomina o prostych, ale ważnych wartościach. To święto celebrujące światło w najciemniejszym momencie roku uczy nas, że zawsze możemy liczyć na nowy początek.
Postać Ayaz Ata inspiruje do bycia hojniejszym i bardziej uważnym wobec innych, a symbolika Drzewa Życia przypomina o naszej więzi z naturą. Nardugan to piękne święto, które zasługuje na to, by o nim pamiętać – jako inspiracja do refleksji nad cyklami życia, natury i ludzkiej wspólnoty.
