Czym jest Ramazan Bayramı?

1 marca 2022

Ramazan Bayramı, czyli Święto Przerwania Postu, jest poprzedzone miesiącem Ramadan (po turecku – Ramazan), w którym dorosłe osoby, o ile pozwala im na to stan zdrowia, obowiązuje ścisły post od świtu do zachodu słońca. Zabronione jest picie, spożywanie posiłków, palenie papierosów oraz stosunki seksualne.

Ramadan jak wygląda?

Na tureckiej prowincji i w anatolijskich miastach postu dotrzymuje zdecydowana większość społeczeństwa, a ci, którzy nie chcą lub nie mogą pościć, piją, jedzą i palą w ukryciu. Restauracje na czas Ramazanu w ciągu dnia pozostają zamknięte, bary – przez cały miesiąc. Pod tym względem Stambuł wyróżnia się na tle kraju.  W ciągu dnia nie czuć tu atmosfery postu; restauracje, kawiarnie, herbaciarnie, bary, kluby rozrywki pękają w szwach, życie toczy się zwykłym tempem. Trudno oszacować, ilu dokładnie stambułczyków dotrzymuje postu, niewątpliwie stanowią oni mniejszość. Mimo to Ramazan ma tu swój wyjątkowy urok.

Rodzinna atmosfera przyjaźni i pojednania zaczyna spowijać miasto tuż przed zachodem słońca. Przy największych stambulskich meczetach – Błękitnym (Sultan Ahmet Camii), Süleymaniye, Fatiha (Fatih Camii) i Eyüpa (Eyüp Sultan Camii) zbierają się tłumy wiernych. Ogrody, dziedzińce i parki wokół meczetów zmieniają się w restauracje pod gołym niebem, w których zostanie spożyta postna kolacja zwana iftar. Każdy z przybyłych  przynosi własnoręcznie przygotowane jedzenie, którym dzieli się z innymi. Zebrani oczekują na wieczorny ezan (wezwanie na modlitwę), które oznajmi im zachód słońca i zakończenie postu na dany dzień. W radosnym oczekiwaniu towarzyszą im imamowie i uczeni muzułmańscy, którzy czytają Koran, przytaczają przypowieści koraniczne i odpowiadają na nurtujące przybyłych pytania.

Zazwyczaj z meczetu  Eyüpa turecka telewizja państwowa prowadzi transmisję na żywo; rozpoczyna się ona około 1,5 godziny przez zachodem słońca i kończy się wraz z rozpoczęciem postnej kolacji. “Studio” zorganizowane jest na zewnątrz, pomiędzy przybyłymi ludźmi, a wśród zaproszonych gości znajdują się najznakomitsi teolodzy islamscy i popularni wykonawcy piosenek religijnych. Merostwo metropolii Stambuł i różne organizacje charytatywne podczas całego Ramazanu wydają kolacje, w których, całkowicie bezpłatnie, może wziąć udział każdy, bez względu na pochodzenie, wyznanie czy sytuację materialną. Największa z nich, już tradycyjnie, odbywa się na moście Galata, zamkniętym na ten czas dla ruchu kołowego. To olbrzymie przedsięwzięcie na kilkadziesiąt tysięcy ludzi! Nic nie może się równać z atmosferą braterstwa podczas spożywania posiłku w tak licznym gronie i miejscu z tak niezwykłym widokiem – widać stąd jak na dłoni Złoty Róg, cieśninę Bosfor, europejską i azjatycką część metropolii, która stopniowo pogrąża się w mroku, aby za chwilę rozbłysnąć milionami świateł.

Od İftar do Sahur 

Kolacje postne w domach stambułczyków przygotowywane są z najwyższą dbałością o szczegóły i wyjątkowym przepychem; podczas Ramazanu utarg sklepów spożywczych znacznie wzrasta, a klienci chętnie wybierają produkty luksusowe. İftar jest posiłkiem uroczystym, który powinien być spożywany w licznym gronie. Szczególnie na początku i końcowych dniach postu wydaje się przyjęcia, na które zaprasza się sąsiadów, znajomych i rodzinę. Po zmierzchu i  kolacji miasto zaczyna się bawić; kiermasze, popisy akrobatów, wesołe miasteczka i przedstawienia z teatrem cieni na czele są nieodłączną częścią Ramazanu. Większość centrów handlowych podczas postu jest czynna do północy i oferuje dodatkowe atrakcje dla rodzin – animacje dla dzieci,  koncerty grup grających na klasycznych tureckich instrumentach (takich jak oud, kanun, ney, rebab), czy ceremonię  sema – rytualnego tańca wirujących derwiszy.

Obecnie wiele przestrzegających postu osób czuwa aż do rana, jedząc, pijąc, oglądając religijne programy w telewizji czy poświęcając czas modlitwie i czytaniu Koranu. Jednakże ci, którzy zasną, nie muszą obawiać się, że nie zdołają obudzić się przed świtem na sahur – postne śniadanie. Ramazan Davulcusu, czyli bębniarz, krąży po ulicach, głośno nawołując mieszkańców do wstania i waląc z całej siły w bęben do momentu, aż we wszystkich oknach zapali się światło. Ta stara osmańska tradycja zanika tak szybko, jak zmniejsza się liczby osób przestrzegających postu. Żyje jeszcze w bardziej tradycyjnych i zazwyczaj biedniejszych dzielnicach miasta oraz … reklamach telewizyjnych. W zamkniętych, strzeżonych osiedlach, drogich apartamentowcach i luksusowych dzielnicach willowych takie “hałasy” o świcie są już nie do pomyślenia.

Jak celebrować Ramazan Bayramı?

Po zakończeniu Ramazanu przychodzi czas na trzydniowe Święto Przerwania Postu, które rozpoczyna wczesnoporanna modlitwa w meczecie. Warstwy zlaicyzowane, niepraktykujące mają zwyczaj nazywać je Şeker Bayramı, czyli świętem słodyczy lub cukierków. Nazwa pochodzi od słodkości serwowanych podczas wizyt składanych tego dnia przez rodzinę, znajomych i sąsiadów. Tradycyjnie, to osoby młodsze lub stojące niżej w hierarchii społecznej odwiedzają starszych; dzieci składają wizyty rodzicom, młodsze rodzeństwo – starszemu. Gości rzadko podejmuje się obiadem, gdyż wizyty są krótkie, a goście przybywają licznie i bez uprzedniego ustalenia godziny czy zapowiedzenia się. Serwowane słodycze mają za zadanie uzupełnienie niedoborów cukru spowodowanych długotrwałym postem. Są to przede wszystkim lekkostrawne desery mleczne, ze sławnym „ramazanowym” przysmakiem na czele – llaç.

Deser ten przygotowywany jest z cienkich jak pergamin płatów ryżowych, nasączonych mlekiem i przełożonych orzechami. Tajemnicą smaku i zapachu jest dodatek w postaci syropu różnego, od którego deser zaczerpnął swą nazwę (gül-róża). Najwięcej radości święto sprawia niewątpliwie dzieciom. Pierwszą atrakcja czeka ich już na kilka dni przed zakończeniem Ramazanu; to zakup nowych ubrań zwanych bayramlık, które po raz pierwszy mogą włożyć pierwszego dnia świąt. Nie ma tradycji wręczania prezentów świątecznych, a tureckie dzieci bardziej od zabawek cenią ubrania i drobne pieniądze. Te ostatnie dostają od dorosłych przedstawicieli rodziny w zamian za ucałowanie dłoni i złożenie życzeń świątecznych. Ucałowanie i przyłożenie sobie do czoła dłoni osoby starszej od siebie jest wyrazem szacunku i poważania. Nie dotyczy to jedynie dzieci, ale każdej dorosłej osoby, która wita się z kimś dużo od siebie starszym lub stojącym wyżej w hierarchii rodzinnej i społecznej;  synowa lub zięć wyraża w ten sposób szacunek teściowi i teściowej, dzieci –rodzicom, osoba dorosła – osobie w podeszłym wieku. Największą dziecięcą atrakcją jest bez dwóch zdań zbieranie cukierków. Grupki odświętnie ubranych dzieci chodzą od drzwi do drzwi i proszą o słodycze. Rekordziści potrafią zebrać kilka kilogramów cukierków. Niegdyś tradycja ta była nieodłączną częścią Ramazan Bayramı, jednak z biegiem czasu coraz mniej rodziców pozwala swoim pociechom na chodzenie po domach. W ostatnich latach miało miejsce kilka głośnych zaginięć dzieci, których losy, mimo zaangażowania w dochodzenie samego premiera i prezydenta oraz szeroko zakrojonej akcji poszukiwawczej, do dziś pozostają nieznane.

 

Yıldırım Magdalena. 2014. „Życie codzienne w Stambule.” Wydawnictwo Akademickie Dialog.

 

Scroll to Top